Toelichting op de balans

Onder de vaste passiva is afzonderlijk opgenomen: het eigen vermogen, de voorzieningen, de vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer en ontvangen waarborgsommen.

Eigen vermogen

Reserves zijn afgezonderde vermogensbestanddelen. Deze zijn bestemd om fluctuaties in de exploitatiesfeer op te vangen. Binnen de reserves wordt onderscheid gemaakt tussen:

• algemene reserve. Deze heeft de functie van financiële buffer en wordt gebruikt voor het opvangen van financiële tegenvallers;
• bestemmingsreserves. Dit zijn reserves waarvan op grond van een besluit van de gemeenteraad een bepaalde (tijdelijke) bestemming is gegeven.

Het eigen vermogen bestaat uit de reserves en het gerealiseerde resultaat volgend uit het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. In de balans worden de reserves onderscheiden naar algemene- en bestemmingsreserves.

De post eigen vermogen wordt onderscheiden in:

a. Algemene reserve

In het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) worden reserves omschreven als vermogensbestanddelen die als eigen vermogen zijn aan te merken en die vanuit bedrijfseconomisch oogpunt vrij te besteden zijn. De vaststelling van de noodzakelijke omvang van reserves is een zaak van de gemeenteraad. Daarom worden reserves onderverdeeld in algemene reserves en bestemmingsreserves. Zodra de gemeenteraad een bepaalde bestemming aan een reserve geeft, is er sprake van een bestemmingsreserve. Heeft een reserve geen bestemming dan wordt het een algemene reserve genoemd.

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de algemene reserve gedurende het jaar 2023:

Het jaarrekeningresultaat 2022 is geheel toegevoegd aan de algemene reserve bij het vaststellen van de jaarstukken 2022 op 6 juli 2023. Bij het vaststellen is besloten om een bedrag van € 1.083.000 te bestemmen voor een aantal uitgaven die in 2023 zijn gedaan.

Toevoegingen:

Onttrekkingen

b. Bestemmingsreserves

Naar doelstelling of bestemming zijn hier de volgende bestemmingsreserves weergegeven:

Reserve kapitaallasten
Deze reserve is om de afschrijvingen van de investeringen te dekken. Het gaat hier om investeringen voor Opwaarderen Stationsgebied, snelheidsremmende maatregelen, Kruising Fruitstraat-Hoofdstraat Kesteren en Dorpsstraat Opheusden. In 2023 is er € 9.600 onttrokken uit de reserve ter dekking van de afschrijvingslasten.

Reserve bovenwijkse voorzieningen
De reserve is bestemd voor het uitvoeren van infrastructurele werken, grootschalige groenvoorzieningen of nieuwe gebiedsontwikkelingen die het belang van één projectgebied overstijgen. De reserve is een omslagfonds dat voorziet in het kostenverhaal van bovenwijkse voorzieningen. In 2023 zijn diverse exploitatiebijdragen (totaal € 233.930) ontvangen. Deze ontvangsten zijn toegevoegd aan de reserve. Uit de reserve zijn onttrekkingen geweest voor speelvoorzieningen in diverse kernen voor een bedrag van € 25.000.

Reserve huisvesting Van Lodenstein College
Deze reserve is gevormd voor de dekking van de kapitaallasten van de nieuwbouw van het Van Lodenstein College (exclusief Havo-top). In 2023 is er € 195.760 (conform begroting 2023) uit de reserve onttrokken ter dekking van de jaarlijkse afschrijvingslasten van de onderbouw van het Van Lodenstein College.

Reserve Essentaksterfte
De reserve is bestemd voor de uitgaven die dienen ter bestrijding van de Essentaksterfte. Op basis van een nulmeting in jaar 2022 voor de Essentaksterfte bleek dat het vervangingsplan voorgezet moet worden. In de 2e bestuursrapportage 2022 is een voorstel gedaan om een aanvullende dotatie van € 188.100 te doen in de reserve. Dit is ter dekking van uitgaven die voor de jaren 2024 en 2025 staan gepland. De dotatie in de reserve van € 188.100 vond in 2023 plaats.

Reserve precariobelasting
De ontvangsten tot en met jaar 2021 in het kader van de precariobelasting zijn geheel gereserveerd. Er is inmiddels duidelijkheid en dat is dat gemeenten tot en met 2021 precariobelasting mogen heffen. In de begroting 2023 is voorgesteld om eenmalig een bedrag van € 3.000.000 over te hevelen van de reserve precario naar de reserve Duurzaamheid. De onttrekking van € 3.000.000 heeft plaatsgevonden en is gestort in de reserve Duurzaamheid.

De gemeenteraad stelde op 15 december 2022 de Verordening ' eenmalige teruggave precariogelden Gemeente Neder Betuwe 2023' vast. Deze verordening houdt onder andere in dat aan ieder huishouden dat op 1 december 2022 zijn woonadres had in de gemeente Neder-Betuwe ambtshalve een eenmalige teruggave van de precariogelden van € 200,00 wordt verstrekt. De uitbetaling en verwerking van deze toekenningen vond in 2023 plaats. Hierdoor is er een bedrag van € 1.740.000 onttrokken uit de reserve precario.

Reserve ruimtelijke investeringen
De reserve is bestemd voor medefinanciering van ruimtelijke investeringen. In 2023 vond er conform de Nota Bovenwijkse Voorzieningen een toevoeging plaats van € 76.800.  

Reserve Laanboomhuis
Met deze reserve zijn middelen beschikbaar van waaruit de gemeente de bijdragen aan de vereniging Tree Center Opheusden betaalt. Dit geld is voor de ontwikkeling, bouw en exploitatie van het Laanboomhuis. Als de grondexploitatie ABC grond verkoopt moet er ook een afdracht worden gedaan aan de ABC-structuurvisie op basis van de nota kostenverhaal. Op basis van de nota kostenverhaal wordt er een bedrag toegevoegd van € 6,13 per verkochte m². Ten behoeve van de exploitatie van het Laanboomhuis is een subsidie uitgekeerd aan het Laanboomhuis van € 54.000. Deze subsidie is gedekt uit de reserve Laanboomhuis.

Reserve omgevingswet
Uit de reserve Omgevingswet worden verschillende werkzaamheden gefinancierd. Deze hebben allemaal met de implementatie van de Omgevingswet te maken. De Implementatie van de Omgevingswet, aansluiting op het digitaal stelsel en ontwerpen van de Omgevingsvisie zijn in volle gang. Hiervoor zijn in 2023 uitgaven gedaan voor een bedrag van € 294.189. Dit bedrag is onttrokken uit de reserve. In de 1e bestuursrapportage 2023 is een voorstel opgenomen om eenmalig de kosten van de intaketafel te dekken uit de reserve omgevingswet. Dit werd begroot tot een bedrag van € 44.100. De werkelijke uitgaven voor de intaketafel waren in 2023 € 10.563 en dit bedrag is dan ook onttrokken.

Reserve verkeer en vervoer
De reserve is bestemd voor verkeersprojecten uit het Neder-Betuws Verkeer- en Vervoersplan. Het gaat vooral om projecten waar aanpassingen plaatsvinden in bestaande verkeerssituaties. In het beheerplan waren er uitgaven geraamd tot een bedrag van € 90.250. De werkelijke uitgaven waren echter € 67.245. Hierdoor heeft er een onttrekking plaatsgevonden van € 67.245.

Reserve Duurzaamheid
In de begroting 2023 is onder nieuw beleid opgenomen om een bedrag van € 3 miljoen te storten. Dit geld gaat naar een nieuw te vormen bestemmingsreserve Duurzaamheid. De basis hiervoor ligt in het coalitieakkoord van 2022. De reserve is bedoeld voor maatregelen om de energielasten van inwoners te verlagen. Daarbij wordt gedacht aan maatregelen die inwoners praktisch helpen bij het verduurzamen van hun (huur)woning. Denk hierbij aan isolatie, warmtepompen, zonnepanelen, enzovoorts.

De storting van € 3 miljoen heeft plaatsgevonden. In de raadsvergadering van 28 september 2023 is voorgesteld om de subsidieregeling voor verduurzaming van koopwoningen voor de jaren 2023 t/m 2026 voor een totaalbedrag van € 2.000.000 te dekken uit de reserve Duurzaamheid. Voor jaarschijf 2023 is het voorgestelde bedrag van € 250.000 onttrokken uit de reserve. Daarnaast is er in de 1e bestuursrapportage 2023 voorgesteld om de kosten voor het jaarplan 2023 Duurzaamheid te dekken uit de reserve en dit heeft geleid tot een onttrekking van € 93.168.

Reserve afschrijving nieuwbouw Pantarijn
In de raadsvergadering van 29 september 2022 is een voorstel gedaan om de Pantarijn Kesteren uit te breiden. Daarom is er een bestemmingsreserve gevormd ter dekking van de afschrijvingslasten van de nieuwbouw/uitbreiding Pantarijn. Vanuit de algemene reserve is er € 3.422.000 onttrokken voor het vormen en voeden van deze reserve. De toekomstige afschrijvingslasten van de nieuwbouw/uitbreiding Pantarijn worden uit deze reserve gedekt. In 2023 heeft er geen mutatie plaatsgevonden in deze reserve.

c. Gerealiseerd resultaat

Het gerealiseerd resultaat bij de jaarrekening 2022 is conform raadsbesluit van 6 juli 2023 bestemd. Voor het gerealiseerd resultaat bij de jaarrekening 2023 van € 4.887.011 wordt aan u een voorstel gedaan (zie hoofdstuk resultaatbepaling en resultaatbestemming) hoe dit resultaat te bestemmen.

Vreemd vermogen

Voorzieningen

De post voorzieningen wordt onderscheiden in:

Hieronder zijn de diverse voorzieningen nader uitgesplitst naar toevoegingen, aanwendingen en vrijval. Hoe deze zijn samengesteld wordt toegelicht.

a. Voorzieningen voor verplichtingen/verliezen en risico's

Wethouderspensioenen
In 2023 is er een bedrag van € 166.665 gestort in de voorziening wethouderspensioenen. In 2023 ontvingen twee wethouders een maandelijkse pensioenuitkering ten laste van deze voorziening. In totaal was dit een bedrag van € 20.236.

Verliesvoorziening BIE Initiatieven
Onder de activa zijn vorderingen opgenomen voor exploitatieovereenkomsten. Voor de projecten die worden afgesloten met een verlies, is een voorziening gevormd. Het afgelopen jaar zijn de exploitaties Heuning-oost en Triangel Vahstal afgesloten. Daardoor is de voorziening die voor beide exploitaties was opgenomen vrijgevallen.

Voorziening verlofsparen
Sinds 1 januari 2022 kunnen medewerkers bovenwettelijke vakantie-uren sparen. Hiermee kunnen medewerkers passend bij hun levensfase hun bovenwettelijke-uren inzetten. Dit kunnen ze doen op een manier die aansluit bij hun persoonlijke levens- en carrièreplanning en het gemeentelijke vitaliteitsbeleid. De bovenwettelijke vakantie-uren die worden gebruikt voor verlofsparen, verjaren niet.

Conform de regels van het besluit, begroting en verantwoording (BBV) moet er voor arbeidskostengerelateerde verplichtingen van niet gelijke omvang een voorziening worden gevormd. Hier is sprake van een spaarsaldo dat in de tijd waarschijnlijk niet van gelijke omvang zal zijn. Dit komt door toevoegingen en opnamen van spaarverlof. In de opbouwjaren zal naar verwachting vooral sprake zijn van toevoegingen en groei van de omvang van het spaarsaldo.
De voorziening verlofsparen is in 2023 voor het eerst gevormd en hierin is € 175.000 gestort.

b. Egalisatievoorzieningen

Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de voorzieningen gedurende het jaar 2023:

Voorziening onderhoud wegen en kunstwerken
De uitgaven in 2023 bedragen € 918.000. Deze houden vooral verband met de onderhoudswerkzaamheden elementenonderhoud van € 173.000, asfaltverhardingen € 712.000, viaducten en bruggen € 15.000 en overige onderhoudskosten € 18.000. Conform begroting is € 1.164.000 aan de voorziening toegevoegd.

Voorziening onderhoud gebouwen
Het doel van de voorziening is het egaliseren van de kosten voor groot onderhoud aan de gemeentelijke gebouwen. Dit gebeurt volgens het onderhoudsschema dat is opgenomen in het Beheerplan Duurzaam Meerjarenonderhoud Gemeentelijke Gebouwen 2022-2025. Dit beheerplan is vastgesteld in de raadsvergadering van 9 december 2021.

Er heeft een storting conform het beheerplan in de voorziening plaatsgevonden van € 253.000. Het in 2023 uitgevoerde onderhoud betreft vooral onderhoud aan Gemeentehuis € 56.000, de Leede Kesteren € 58.000, de Biezenwei Opheusden € 45.000, het Trefpunt € 13.000 en onderhoud Baarhuisjes € 26.000.

Verder was er onderhoud aan gebouw De Eng Dodewaard € 13.000, gymlokaal Kesteren € 7.000 en de Linie Ochten € 3.000.

Voorziening riolering
Het doel van de voorziening is het opvangen van afwijkingen tussen de baten en lasten van het rioolbeheer. Dit gebeurt volgens het Verbreed Gemeentelijk Riolering Plan (VGRP) 2019-2023. Het exploitatietekort van € 138.000 is aan de voorziening onttrokken.

Voorziening onderhoud begraafplaatsen
Het doel van de voorziening begraafplaatsen is het egaliseren van de kosten met betrekking tot het periodiek groot onderhoud aan de gemeentelijke begraafplaatsen.

Beleidskader is het IBOR-plan met bijbehorende asset Begraafplaatsen conform raadsbesluit 29 september 2022. Overige zaken die geregeld worden rondom begraafplaatsen zijn te lezen in het 'Beleids- en beheerplan begraafplaatsen 2022-2026’ en de ‘Beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen’ met de bijbehorende nadere regels.

Aan de voorziening is in 2023 een bedrag van € 24.000 toegevoegd conform de begroting. Daarnaast is conform raadsbesluit 15 december 2022 € 10.500 in de voorziening gestort voor het onderhoud van de KNIL-graven.

Voor groot onderhoud op begraafplaats Markstraat zijn uitgaven gedaan voor een bedrag van
€ 17.000. Voor ondersteuning bij het opzetten van het begraafplaatsenbeleid is € 10.000 uitgegeven.

Voorziening speelruimten
Het doel van de voorziening is het egaliseren van de kosten voor periodiek groot onderhoud aan de gemeentelijke speelruimten. De gemeente Neder-Betuwe stelde in 2021 de basis voor het Integraal Beheerplan Openbare Ruimte (IBOR), Kader en Assetsheets vast. Dit plan geeft integraal invulling aan het beleidskader voor de openbare ruimte. Speelruimten behoren hier ook toe.

De toevoeging aan de voorziening bedraagt in jaar 2023 € 92.000 conform de begroting. De grootste onttrekking aan de voorziening bedraagt € 40.000. Dit betreft onder andere levering en plaatsen speeltoestellen voor de speeltuin aan de Ooievaarsestraat.

Vaste schulden met een rentetypische looptijd langer dan één jaar

Het saldo van de langlopende leningen met een looptijd langer dan 1 jaar bedraagt € 24.213.000. In 2023 is één nieuwe lening aangetrokken van € 10.000.000 voor een rentevergoeding van 2.825% per jaar.

In het schuldrestant per 31 december 2023 is voor een totaal bedrag van ca. € 1.327.000 aflossingen 2024 begrepen. Dat is als kort vreemd vermogen aan te merken. In 2023 is € 395.050 aan rente over de opgenomen leningen betaald (in 2022 was dit € 211.374).

Waarborgsommen
Het saldo van ontvangen waarborgsommen bedraagt per 31 december 2023 € 3.100. Per balansdatum 31 december 2022 was dit € 3.100. Het grootste deel hiervan bestaat uit waarborgsommen bij verhuur garages en verzoeken voor planschade.