Via de kengetallen in de begroting wordt inzicht verkregen in de financiële positie, vermogen en de exploitatieruimte van de gemeente. De kengetallen geeft de financiële weerbaar- en wendbaarheid van de gemeente weer en geeft een verantwoord oordeel over de positie van de gemeente.
Er zijn zes kengetallen die het BBV voorschrijft en zijn genoemd in onderstaande tabel. Verder in de paragraaf is een toelichting op de kengetallen gegeven.
De kengetallen vloeien voort uit de voorziene geprognosticeerde balans van 2023 en het meerjarig perspectief. In kleur is de norm aangegeven uit het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader (GTK 2020 Gemeenten) dat door de provincie wordt gehanteerd voor het interbestuurlijk toezicht.
De betekenis van de kleuren zijn:
Groen : voldoende,
Oranje: matig,
Rood : onvoldoende.
Kengetal | Signaleringswaarden Provincie | Signaleringswaarden Neder-Betuwe | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
minst risicovol | neutraal | meest risicovol | Begroting 2021 | Rekening 2021 | Begroting 2022 | Rekening 2022 | Begroting 2023 | Rekening 2023 | |||||||
Netto schuldquote | <90% | 90-130% | >130% | 75% | 34% | 77% | 20% | 56% | 23% | ||||||
Netto schuldquote, gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen | <90% | 90-130% | >130% | 74% | 33% | 73% | 19% | 55% | 23% | ||||||
Solvabiliteitsratio | >50% | 20-50% | <20% | 28% | 44% | 28% | 53% | 40% | 47% | ||||||
Grondexploitatie | <20% | 20-35% | >35% | 5% | 3% | 5% | 2% | 3% | 3% | ||||||
Structurele exploitatieruimte | >0% | 0% | <0% | -4,1% | -0,7% | -7,0% | 11,4% | 1,3% | -1,1% | ||||||
Belastingcapaciteit | <95% | 95-105% | >105% | 117% | 114% | 117% | 113% | 117% | 114% | ||||||
Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Het kengetal netto schuldquote, ook wel netto-schuld geeft aan hoe hoog de schuldenlast is ten opzichte van de eigen middelen (baten). De verhouding zegt het meest over de financiële vermogenspositie van de gemeente. Het geeft aan of er investeringsruimte is of niet. Ook zegt de netto schuldquote iets over de flexibiliteit van de begroting. Hoe hoger de schuld is hoe meer kapitaallasten er zijn (rente en aflossing), waardoor een begroting minder flexibel wordt. De netto schuldquote geeft daarmee wat de invloed is van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.
Een hoge schuld kan echter ook worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten, die vervolgens worden doorgeleend aan instellingen, die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. Om inzicht te krijgen in de mate waarin sprake is van doorlenen, wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven. Zie hiervoor de regel netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen in de tabel.
Uit de netto schuldquote blijkt dat onze financieringspositie gunstig is. Dit betekent dat onze schuldenlast relatief beperkt is en wij goed aan onze verplichtingen van rente en aflossing kunnen voldoen.
Het verloop van de verhouding netto schuldquote laat ook een trend zien. De gemeente Neder-Beuwe heeft bij begrotingen veel plannen en ambities waar kapitaallasten (rente en aflossing) voor zijn geraamd. De gecalculeerde schuldenlast voor nieuw beleid, nieuwe ontwikkelingen en ambities wordt in werkelijkheid maar beperkt benut.
Verhouding tussen vreemd en eigen vermogen (solvabiliteitsratio)
De solvabiliteitsratio geeft de mate aan waarin de gemeentelijke bezittingen zijn betaald met eigen middelen. Anders gezegd: het aandeel van het eigen vermogen in het totale vermogen. Hoe hoger de verhouding eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen is (het financiële kengetal solvabiliteitsratio) des te gezonder de gemeente is. Het provinciaal toezichtkader op gemeenten geeft aan dat wanneer 50% van het totaal vermogen uit eigen vermogen bestaat, de gemeente in de categorie 'minst risico' valt. Is het kengetal voor solvabiliteit kleiner dan 20%, dan is er veel vreemd vermogen aanwezig, wat wordt aangeduid als meest risico.
Neder Betuwe heeft een solvabiliteitsratio bij deze jaarstukken van 47%. De oorzaak van het verschil in percentage jaarstukken 2021 en de begroting, alsmede het meerjarig perspectief ligt erin dat bij de jaarstukken het percentage bepaald wordt over de werkelijk aanwezige schuldenlast en bij de begroting en meerjarenraming over de begrote (benodigde) schuldenlast. De gecalculeerde schuldenlast (is vreemd vermogen) voor nieuw beleid, nieuwe ontwikkelingen en ambities is niet benut. Ook hier vindt dit zijn oorzaak in de vertragingen van de uitvoering.
Grondexploitatie
Het kengetal 'grondexploitatie' geeft aan hoe groot de grondpositie (boekwaarde) is ten opzichte van de jaarlijkse baten. Wanneer een gemeente grond tegen een lagere prijs van landbouwgrond heeft aangekocht, loopt ze veel minder risico dan wanneer er dure grond is aangekocht en de vraag naar woningen is gestagneerd. Het bepalen van een norm voor het kengetal 'grondexploitatie' is lastig. De boekwaarde van de gronden in bezit zegt namelijk niets over de relatie tussen de vraag en het aanbod van woningbouw of bedrijventerrein. Maatwerk is hiervoor nodig. Dat wil onder andere zeggen: hoeveel woningen of bedrijventerrein er zijn gepland, van welk type en op welke plek. Daarnaast is het van wezenlijk belang wat de te verwachten vraag is. Dit vergt meer onderzoek dan naar voren komt in het genoemde kengetal. De boekwaarde van de gronden geeft aan of een gemeente veel heeft geïnvesteerd in haar grondexploitatie. Dit geld moet namelijk terugverdiend worden.
Dit kengetal wat de laatste jaren afneemt laat zien dat de gemeente Nedr-Betuwe hier zeer beperkt risico loopt.
Structurele exploitatieruimte
Het kengetal structurele exploitatieruimte geeft aan hoe groot de structurele vrije ruimte binnen de begroting is. Daarnaast geeft dit kengetal aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. Om voor de categorie 'minst risico' in aanmerking te komen moet dit percentage hoger zijn dan nul.
Als gevolg van het behoedzame begrotingsbeleid ontwikkelt het saldo van de structurele baten en lasten zich redelijk positief.
Het werkelijke verhoudingsgetal voor de structurele exploitatieruimte laat een percentage zien van 1,1% negatief. Ten opzichte van de bij de begroting 2023 gepresenteerde structurele exploitatieruimte van 1,3% positief laat zien dat de gemeente Neder-Betuwe bij de realisatie van beleid en ambities tussentijds veel gebruik maakt van incidentele lasten en baten waarbij het gebruik van incidentele baten het gebruik van incidentele lasten overtreft.
Belastingcapaciteit
De belastingcapaciteit geeft inzicht in de ruimte die de gemeente nog heeft binnen de gemiddelde woonlasten (OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing) om de tarieven nog te laten stijgen. De definitie van het kengetal is: woonlasten van een meerpersoonshuishouden in jaar t (het begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar t (het laatst bekende jaar) uitgedrukt in een percentage.
De lokale lastendruk in Neder-Betuwe ligt hoger dan het landelijk gemiddelde.
Het COELO publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten.
De belastingen, die voor de inwoners de woonlasten vormen zijn naast de rijksbijdragen de belangrijkste baten voor de gemeente.
Om te kunnen bepalen of Neder-Betuwe nog ruimte heeft om de belastingen te verhogen is het nodig om na te gaan in hoeverre de afvalstoffen- en rioolheffingen kostendekkend zijn en hoe het OZB tarief verhoudt tot het landelijk gemiddelde. Ook de gemiddelde WOZ waarde zijn voor het tarief van de OZB een belangrijke factor.
De riool- en afvalstoffenheffingen zijn 100 procent kostendekkend en de tarieven stijgen mee om kostendekkend te blijven. Het kengetal belastingcapaciteit wat bij de begroting 2023 is bepaald is herrekend op basis van later vastgestelde tarieven en laat een bijstelling zien van 108% naar 117%
Het werkelijk percentage voor dit kengetal komt uit op 114%
De gemiddelde woonlasten voor een gezin bij gemiddelde WOZ waarde was bij de begroting 2023 geraamd op een totaalbedrag van € 1.059. In werkelijkheid komen de woonlasten uit op een bedrag van € 1.080. De toename van deze woonlasten worden veroorzaakt door € 8 voor de OZB lasten en € 14 voor de afvalstoffenheffing. Hiertegenover staat een toename van de woonlasten landelijke gemiddelde met € 40. Omdat de toename van woonlasten landelijke gemiddelde groter is dan de lokale toename van woonlasten daalt het kengetal belastingcapaciteit naar 114%.
Algemeen beeld
De financiële positie van de gemeente is voor 2023 nog gezond en goed te noemen. De jaarlijks lasten voor onze schuldenlast (schuldquote) is te dragen. De solvabiliteitsratio is gezien het eigen vermogen (reserve positie) van de gemeente met een stand van afgerond € 22 miljoen gunstig om de risico's op te kunnen vangen. Een structurele begrotingsruimte (vrije ruimte begrotingsruimte) was er in 2023 niet en kon ook niet gebruikt worden. Binnen het kengetal belastingcapaciteit is geen ruimte aanwezig om structurele ruimte te creëren of eventuele financiële tegenvallers te kunnen opvangen.
Voor de jaren na 2023 is gezien de financiële positie van de gemeente Neder-Betuwe als behalve gezond en goed te noemen. Het nieuwe beleid en de vele ambities zorgen dat het kengetal schuldquote fors oploopt. De schulden en de lasten hiervan nemen fors toe. Daarnaast wordt ons eigen vermogen fors ingezet ter dekking van beleid en ambities. Hierdoor daalt de solvabiliteitsratio fors. Door wijzigingen van rijksbeleid en het blijven uitvoeren van een hoog ambitieniveau is er geen structurele begrotingsruimte meer die benut kan worden. Ook binnen het kengetal belastingcapaciteit is geen ruimte meer.
Willen wij in de toekomst een gezonde financiële positie houden dan moeten wij vanaf nu prioriteiten gaan stellen, pijnlijke keuzes gaan maken en een ombuiging- en heroverwegingstraject is nodig.